Zawory regulacyjne to rodzaj armatury rurociągowej przeznaczonej do sterowania przepływem czynnika roboczego i w efekcie regulacji i kontroli takich parametrów fizycznych jak przepływ, ciśnienie i temperatura. Najbardziej rozpowszechnione są zawory regulacyjne typu gniazdowego, w których pole przekroju poprzecznego zaworu zmienia się za sprawą specjalnie ukształtowanego ruchomego zaworu poruszającego się w gnieździe zamontowanym w korpusie zaworu, pozwalającym na płynną zmianę przepustowości – przepływu charakterystyka zaworu sterującego. Zawory uruchamiane są za pomocą różnych siłowników liniowych: elektrycznych lub pneumatycznych.
Zawory regulacyjne można spotkać we wszelkich zautomatyzowanych układach sterowania procesami: kotłach gorącej wody i pary, instalacjach grzewczych i wodociągowych, reduktorach pary, wody i gazu, na wymiennikach ciepła oraz w innych procesach i gałęziach przemysłu.
Często zawory odcinające mają napęd elektryczny lub pneumatyczny. Dzięki temu może zostać automatycznie uruchomiony w przypadku nieprzewidzianej sytuacji, np. pęknięcia rury.
Zawory odcinające i sterujące różnych typów mają różne zalety i wady.
Zalety zaworu kulowego:
Wady obejmują obecność odporności na poruszające się substancje.